Kabuklular dünyanın her yerindeki insanlar tarafından yenir, ancak ilginç özellikleri mutfak özelliklerinin çok ötesine geçer. Örneğin yengeçlerin nasıl nefes aldıklarını hiç merak ettiniz mi? Su ortamını ve aynı şekilde plajların kıyılarını kolonileştirmeyi hangi mekanizmayla başarıyorlar?
Yeryüzünde yaşayan tüm canlı türlerinin yalnızca birkaçı aynı anda hem kara hem de su ortamında yaşayabilir. Bu nedenle, günün saatine (ve türe) bağlı olarak yengeçlerin suyun üstünde ve altında kalmak için kullandıkları stratejileri öğrenmek büyüleyici. Konu hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız okumaya devam edin.
Yengeç nedir?
Bu omurgasızların solunumunu keşfetmeden önce, onları taksonomik bir bakış açısıyla sınırlandırmayı ilginç buluyoruz. Her şeyden önce, tüm yengeçlerin ana özelliği karın segmentlerinin kısalması ve torasik bölgenin genişlemesi olan Brachyura alt takımının on ayaklı kabukluları olduğuna dikkat edilmelidir.
Yengeçler deniz ortamında, tatlı suda ve hatta nispeten kuru karasal habitatlarda (hindistan cevizi yengeci, Birgus latro gibi) yaşarlar. Her halükarda, bu taksona dahil olan türlerin büyük çoğunluğu düzgün bir şekilde gelişmek için çok yüksek çevresel nem gerektirir.
Bu kabuklular Decapoda takımına aittir, yani 5 çift uzuvları (10 bacak) vardır. Her bir ön bacağın kendisine bir kenetleme işlevi sağlayan bir şelası olduğundan, ilki için öne çıkarlar. Öte yandan, yengeçlerin zaman zaman dökmeleri gereken mineralize kitinden yapılmış sert bir dış iskelete sahip oldukları unutulmamalıdır.
Tüm gezegende 4.500'den fazla kara yengeci türü olduğu tahmin ediliyor. 850 kadarı tatlı suda, geri kalanı ise deniz ortamında yaşıyor.
Yengeçler nasıl nefes alır?
Kumsalda kumların üzerinde çılgınca koşan bir yengeç görmüşsünüzdür. Kabuklular su altında yaşamakla ünlüyken bu nasıl mümkün olabilir? Öyle görünmese de cevap çokça bilinen bazı organlarda bulunur: solungaçlarda. Şimdi size bu kabukluların bulundukları ortama göre nasıl nefes aldıklarını gösteriyoruz.
Yengeçler su altında nasıl nefes alır?
Öncelikle yengeçlerin solungaçları içselleştirdiğini vurgulamak gerekir. Bunlar sefalotoraks bölgesinde bulunur, ancak çok dayanıklı kitinsi bir kabuk tarafından korunurlar.Bu kabuklulardan birini daha önce yediyseniz, hayvanın iç odasında vücudun yan taraflarında (bacakların yanında) solungaçları görmüş olabilirsiniz.
Yengeçler deniz ortamında oksijence zengin suyun solungaçlardan geçişini tercih ederler ve gaz alışverişi burada gerçekleşir. Bu omurgasızlar, üst çenenin solungaçlara su pompalayan laminer ve oval bir uzantısı olan skafognatit sayesinde solunum sistemlerine doğru bir akım oluşturur.
İyi damarlanmış solungaç iplikçiklerinden sürekli olarak su geçer. Yengeç bu sayede gaz alışverişi yaparak O₂'yi yakalayabilir ve metabolizmasının doğal olarak ürettiği CO₂'den kurtulabilir. Böylece su altında sorunsuz nefes alır.
Yengeçler karada nasıl nefes alır?
Karasal bir ekosisteme geçersek, solungaçlar su ortamında oksijeni çıkarmak için özelleştiği için sorun daha karmaşık hale gelir.Oregon Sahili Akvaryumu'nun işaret ettiği gibi, yengeçlerin fizyolojilerindeki bu sınırlamayı aşmak için birkaç aracı vardır.
Bazı yengeçler yalnızca karasaldır ve diğerleri uzun süre su dışında kalabilir. Sır, solungaçları daima nemli tutmakta yatar. Kabukluların solunum sistemi nemliyse, havadaki atmosferik oksijen difüzyonla hayvanın organizmasında bulunan sulu maddeye iletilir.
Osmoz işlemi ile solungaç ortamından suyun "tuttuğu" oksijen, kabukluların kan kılcal damarlarına geçer ve böylece solunum etkili bir şekilde gerçekleştirilir. Yengeçlerin solungaçlarını nemli tutmak için pek çok aleti vardır:
- Yengeçler karasal ortamda solungaçlarını korumak için eklemli plakalar kullanırlar.
- Mesanada su, kan sıvısı ve çeşitli özel vücut odalarında depolarlar.
- Karasal örnekler her fırsat buldukça su içerler.
- Suyun solungaçlardan buharlaşma oranını sınırlamak için karanlık ve nemli ortamlarda tutun.
Fizyolojik ve davranışsal adaptasyonlar ile yengeçler karasal ortamda solungaçlarını nemli tutabilir ve nefes alabilirler. Her halükarda, böyle bir kabukluyu tamamen kuru bir ortamda uzun süre bırakmak ölümle eş anlamlıdır: Bu omurgasızların adaptasyonları kusursuz değildir.
Bazı yengeçler karadayken ağızlarıyla baloncuk üflerler. Bu işaret, hayvanın olabildiğince fazla oksijen almak için solungaçlarını havalandırmaya çalıştığının göstergesidir.
Kuralın istisnaları
Bazı keşişler ve hindistancevizi yengeci kuralları çiğniyor. Bahsedilen son tür, yalnızca hava solumasına izin veren çok özel bir yapıya sahiptir ve bu nedenle yetişkin yaşamının hiçbir döneminde suya geri dönmesi gerekmez.Bu organa branşiyotegal akciğer denir.
Bu adaptasyon, solungaçlar ve akciğerler arasında bir ara nokta olarak kabul edilir çünkü her ikisinden de türetilen bir fizyolojiye sahiptir. Brankiyostegal doku oldukça kıvrımlıdır ve gaz değişimi için kullanılabilir yüzey alanını arttırır. Adaptasyonları nedeniyle havadan oksijen almada sudan olduğundan çok daha etkilidir.
Hindistan cevizi yengeçleri çok küçük solungaçlara sahip olmalarına rağmen su altında nefes alamazlar. Birkaç dakikadan fazla suda kalırlarsa boğulurlar.
Görünüşte kabuklular kadar basit olan varlıklar bize adaptasyon konusunda ustalık dersi verebilir. Solungaçlı bir hayvanın karada neredeyse sürekli olarak nefes alabileceğini bize kim söyleyecekti? Yengeçlerin nasıl nefes aldığı şüphesiz bize doğanın yaratıcılıktan yoksun olmadığını gösteriyor.